Nghe tập này ở đây.

Hôm nay đi học về, con mình ngồi xếp một mô hình lego. Xếp xong nó hớn hở khoe mình, mình mới kêu con thuyết minh cho mẹ nghe về mô hình đi. Mình đã thu âm lại cả bài thuyết minh của cu cậu, và chọn mấy đoạn mà con chen tiếng Anh vào và mình sửa cho con như thế nào để làm tư liệu cho tập podcast này. 🙂

Mời các bạn cùng nghe, hy vọng sẽ giúp các bạn rút ra được cách hay cho mình nha. 

1.

– Đôn có áo choàng màu đen, mà của Batman, có hình con bat. 

– Con dơi á hả?

– Đúng rồi. 

– Ủa Đôn có hả? Làm gì có ta?

– Có.

Trong ví dụ này, khi con nói “bat” thay vì “con dơi”, mình lặp lại khái niệm đó bằng tiếng Việt “Con dơi đó hả?” và con xác nhận đúng rồi. 

Cách này mình thấy là nhẹ nhàng nhất, giữ mạch trò chuyện tự nhiên, không bị ngắt quãng, mình không yêu cầu con lặp lại, mình chỉ nói khái niệm đó bằng tiếng Việt cho con được nghe thôi. 

2.

– Rồi đây là diamond. 

– Là cái gì?

– Ai mà biết!

– Suy nghĩ thử coi!

– …

– Kim gì?

– Kim cương!

– Ừ, kim cương. 

Đây là một ví dụ mà trong đó mình yêu cầu con phải lặp lại bằng tiếng Việt. Khi con nói “diamond”, mình hỏi “Là cái gì?”, nếu con chưa nhớ ra thì mình cũng có thể nhắc con chữ đầu, nếu là từ có hai âm tiết trở lên. Cách này mình cũng hay dùng, đặc biệt là với những khái niệm mình biết chắc chắn con biết bằng tiếng Việt. Mình phải chịu khó, nếu không những khái niệm như “kim cương” sẽ từ từ yếu đi, và lần sau lại càng khó nhớ ra hơn.   

3.

– Thì lỡ mà có một cái cung tên đi qua lửa rồi vô chỗ mình, mình có shield…

– Là cái gì?

– Là giống như…

– Cái gì… 

– Hông biết.

– Là cái khiên đó, phải không?

– Cái khiên. Rồi mình bỏ lên đầu mình…

Ví dụ này cũng tương tự ví dụ 2, con cũng nói “shield” và chưa nhớ ra được tiếng Việt nói sao. Cho nên mình nhắc: “Là cái khiên đó, phải không?” và con xác nhận, không phải chỉ đúng rồi mà lặp lại từ tiếng Việt luôn “cái khiên”. Từ này thật ra mình biết bé đã biết, chỉ nhất thời quên, cho nên mình lại càng phải nhắc. 

4.

– Chú này sẽ leo lên đây coi kẻ địch, tại cái này… từ đây tới đây là một trăm… một trăm ba từ cái green. Một trăm ba lên.

– Chưa hiểu luôn. Một trăm ba từ cái gì?130 tầng hay sao, hay là 130 mét?

– 130 tầng.

– 130 tầng từ cái gì?

– 130 tầng từ cái green. 

– Là cái gì con?

– Ừm… từ…. ở dưới sân.

– Từ dưới sân, dưới bãi cỏ đúng không, tính lên. Ghê vậy đó ha. 

Trong ví dụ này, cu cậu đang cố diễn tả là cái pháo đài/tháp canh rất là cao, tận 130 tầng tính từ dưới đất lên. Nhưng diễn đạt còn vụng về, và chen từ “green” – ý chỉ là 130 tầng tính từ bãi cỏ xanh lên. Mình hỏi đến hai lần, con nghĩ một lúc không ra nên chọn một cách diễn đạt khác “từ dưới sân” cũng rất là rõ nghĩa. Nếu mình không “ép” thì con đã không có cơ hội suy nghĩ và cuối cùng tìm được một cách diễn đạt khác rồi.

5.

– Rồi chú này sẽ lấy kiếm từ đây ra.

– Ờ… cái đó kiếm còn cái kia cái gì?

– Cái đó là cl… cái đó là meg (thật ra là “mace”)

– Là cái gì chứ?

– Là gọi là giống như vũ khí mà giống như cái club, không biết sao gọi cái club. 

– Gậy. 

– Gậy, mà bự mà giống như có cái đồ chỉa ra.

– Cái chuỳ!

– Cái chuỳ.

– Vậy đó hả? Cái chuỳ đó hả. Dữ thần vậy trời. 

Đây là một ví dụ mình rất thích và mình sẽ giải thích tại sao. Khi mình hỏi “mace” là gì (mình thật sự không biết từ “mace”), con đã cố gắng giải thích cho mình khái niệm đó “Là một vũ khí giống như cái club”. Đến đây, con nhận ra trong giải thích của mình lại có một từ tiếng Anh rồi, và mẹ sẽ lại hỏi “club là gì” cho mà coi, thế là cu cậu rào trước luôn “không biết sao gọi cái club” (bằng tiếng Việt). Được mẹ nhắc “gậy” xong, con tiếp tục giải thích nốt bằng tiếng Việt “mace” là gì cho mẹ. 

Vậy là bây giờ mình có một giải thích hoàn chỉnh bằng tiếng Việt: “mace” là một vũ khí giống như gậy, bự và có cái đồ chỉa ra. Nhờ vậy mà mình đoán ra đó là chuỳ, sau mình tra từ điển thì đúng là chuỳ thật. 

Mình rất thích ví dụ này vì nó cho mình thấy

• Mình đã tập thành công cho con thói quen giải thích một khái niệm tiếng Anh qua tiếng Việt như thế nào nếu không nghĩ ra được khái niệm tương đương (VD: giải thích “chuỳ” bằng tiếng Việt, tìm cách diễn đạt khác cho “green”)
• Con biết mình trông đợi con làm gì khi nói chen tiếng Anh vào trong lúc đang nói chuyện với mẹ (biết chen từ “club” vào là mẹ sẽ không bỏ qua)
• Và hơn hết, nó cho con niềm tin là con có thể diễn đạt bất cứ điều gì con muốn bằng tiếng Việt, nếu con tiếp tục luyện tập và có đủ kiên nhẫn. 

Mình là một trong những, nếu không phải chính là nguồn tiếng Việt mà con được tiếp xúc thường xuyên nhất. Tùy tâm trạng, thời gian và mức độ kiên nhẫn mà mình chọn cách nào cho phù hợp: chỉ nhắc lại từ tiếng Việt cho con nhớ thôi hay là bắt lặp lại, nếu con không nhớ ra được thì gợi ý cho con tìm từ có nghĩa tương tự, nhờ con giải thích từ đó bằng tiếng Việt trong trường hợp mình cũng không biết từ đó, v.v. Quan trọng nhất là, dù bạn chọn cách nào, đừng bao giờ lặp lại tiếng Anh theo con (ví dụ, con nói “đây là diamond”, đừng nói “À diamond hả?”) vì đó là một bước gần hơn đến việc mất thêm một từ nữa trong vốn tiếng Việt của con. Mất một, rồi sẽ mất mười, mất trăm, cho nên mình hãy giữ vững chiến tuyến này, đừng cho tiếng Anh xâm lấn nha. 

---